Η οικονομική κρίση

Christopher Houghton Budd: “It’s all Greek to me”

Συνδέστε την οικονομία…. με το δυναμικό της νεολαίας

 

Σχόλια για την οικονομική κρίση στην Ελλάδα

Με την ευγενική άδεια της NNA (News Network Anthroposophy):

NNA News

Σύμφωνα με την κοινωνική-οικονομική θεώρηση του Rudolf Steiner (γνωστής γενικά ως “συνδεσμικής οικονομίας” – associative economics), η αποκαλούμενη Ελληνική κρίση χρέους ήταν απλά ένα αναμενόμενο γεγονός. Μάλιστα, θα υποστηρίζαμε ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει, αλλά είναι μια λανθασμένη περιγραφή των δυνάμεων και των περιστάσεων που υπάρχουν στο παρασκήνιο.

Με απλά λόγια, η άποψη του Steiner ήταν … ότι δεν μπορεί να γίνεται λόγος για εθνικές οικονομίες. Η εθνική κυριαρχία έχει ενταχθεί στην πολιτική-νομική σφαίρα, ενώ η οικονομική ζωή έχει διευρυνθεί σε παγκόσμια. Γι αυτό δεν μπορεί να γίνεται λόγος ούτε για εθνικά νομίσματα, ούτε για κεντρικές τράπεζες (τουλάχιστον ως εκδότες εθνικών νομισμάτων). Επίσης δεν υπάρχει ούτε η έννοια: «αυθύπαρκτο χρέος».

Δεν μπορεί εξ’ άλλου να γίνεται λόγος για ΔΝΤ, υπό τη μορφή που έχει λάβει αυτή η οργάνωση. Ούτε για WTO (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου) ή για πλήθος άλλων οργανώσεων, που συνιστούν το μεγεθυντικό φακό, μέσω του οποίου παρατηρείται η Ελλάδα. Φυσικά δεν μπορεί να υπάρξει ούτε Ευρωπαϊκή Ένωση με Κεντρική Τράπεζα, ούτε αγορές ομολόγων που κρατούν στα χέρια τους τις χώρες με λύτρα. Ούτε και ταμεία ιδιωτικού δικαίου που στοιβάζουν αποθέματα, τώρα που τα ακίνητα (στη Δύση) έχουν πληθύνει. Ή για ανθρώπους που δανείζονται φθηνό χρήμα και το χρησιμοποιούν για να δημιουργήσουν μια μόχλευση υποθηκών για την κάλυψή τους, όλα με βάση την επικίνδυνη ιδέα ότι το ακίνητο αποτελεί μια άμεση οικονομική πραγματικότητα.

Εν συντομία, τα περισσότερα σχόλια γύρω από την Ελληνική κρίση διατυπώνονται με βάση θεωρίες, πολιτικές και δομές, οι οποίες έχουν θεσπιστεί αψηφώντας πλήρως, σαν να λέμε, τις ιδέες του Steiner.

*

Βλέποντας τα πράγματα στην Ελλάδα υπό το πρίσμα των απόψεων του Steiner, οι Έλληνες, όπως και όλοι οι άλλοι, οφείλουν να στηρίξουν την οικονομία τους στην προσωπική και όχι στην αντικειμενική πίστωση. Αυτό σημαίνει: σε νέες αξίες που δημιουργούνται από πρωτοβουλίες και όχι σε πλασματικές αξίες, οι οποίες προβάλλουν μέσα από την εύκολη πίστωση στην αγορά ακινήτων, με αξίωση για συνεχώς ανερχόμενες τιμές. Δεν είναι μόνον το ότι η σύγχρονη οικονομία αποδέχεται ως κανονική την έκδοση τεράστιων ποσοτήτων «επίσημου» χρήματος για τη στήριξη του παρόντος καθεστώτος, αλλά και ότι κανείς δεν έχει τη δύναμη (επειδή δεν έχει επίγνωση) να πει «μπου» στις αγορές ομολόγων.

Η Ελλάδα είναι ένα μέρος της συνεχιζόμενης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η οποία προκλήθηκε – μιλώντας λαϊκά – επειδή «ναυάγησε» η υπόθεση για μια αποδοτική αγορά, στην οποία θα στηριζόταν όλη η σύγχρονη οικονομία. Δεν ισχύει πλέον (αν ίσχυσε ποτέ). Το ζήτημα είναι ότι η επόμενη υπόθεση πρέπει να είναι η ιδέα της «αληθινής τιμής», σύμφωνα με τον Rudolf Steiner. Ποιος όμως μπορεί να το αναλάβει αυτό, δεδομένου ότι κάθε τι «λανθασμένο» στη σύγχρονη οικονομία – από τις υποκείμενες σκέψεις, μέχρι τις οργανώσεις που την υποκινούν – έχει δημιουργηθεί ακριβώς για να μην πληρώνονται οι αληθινές τιμές.

Όχι πως τα εργαλεία της σημερινής οικονομικής ζωής είναι όλα άχρηστα. Οι σημαντικές ενδείξεις του Steiner είναι, ότι αυτά τα πράγματα είναι μεταμφιεσμένες σχέσεις, όχι λάθη ή πράγματα που πρέπει να απορριφθούν, αλλά κακές περιγραφές συμπτωμάτων. Αν περιγράφονταν διαφορετικά, η σύγχρονη οικονομική ζωή θα ήταν επίσης διαφορετική. Με τη σωστή περιγραφή θα επερχόταν εξυγίανση, αφού οι σκέψεις είναι πραγματικότητες στη σύγχρονη οικονομία.

Οι αγορές ομολόγων δεν μπορούν να συμπεριφέρονται διαφορετικά απ’ αυτό που ήδη κάνουν, επειδή το σύγχρονο χρηματοπιστωτικό σύστημα αφαιρεί χρήματα από την οικονομία και μετά τα «πουλάει» πάλι πίσω. Κουφίζοντας προς τη θεά Δίκη, λειτουργεί σαν μετάγγιση αίματος, μόνο που αφαιρεί το αίμα, για να το πουλήσει ξανά στον ασθενή, με τόκο και συνθήκες, όπου η μελλοντική ικανότητά του να παράγει αίμα ανήκει από δω και πέρα στο γιατρό.

Παρόλα αυτά, θα ήταν σχετικά εύκολο να σχεδιαστεί ένα ομόλογο που να «χάνει» κάπως το σημερινό «πλεόνασμα ρευστότητας» (πολύ δανεικό χρήμα, σύμφωνα με τον Steiner), συνδεόμενο, για παράδειγμα, με σχολικά κτίρια. Ή να μαζεύει τον αφρό των αγορών, όχι με «αναδιαρθρώσεις» ή ενοχλητικά «κουρέματα», αλλά με μεταφορές σε ανταποδοτικά κεφάλαια για φοιτητές, δίχως τόκο, ώστε να μη χρειάζεται πλέον να ακούγονται οι κραυγές της Πλατείας Συντάγματος (ή της Ισπανίας, με 45% νεανική ανεργία) για «απόφοιτους δίχως μέλλον».

Δεν θα υπάρξει όμως κάποια αλλαγή, έως ότου τα άτομα – και πρέπει να είναι άτομα – αρχίσουν να δημιουργούν και να χρησιμοποιούν τέτοιου είδους μέσα, που θα αφήσουν τις αγορές ομολόγων να ηρεμήσουν και θα εμποδίσουν συνειδητά τη συσσώρευση περίσσειας ρευστότητας, κατά πρώτο λόγο. Που βρίσκονται όμως αυτά τα άτομα; Που υπάρχουν τα μέσα που περιγράφηκαν παραπάνω;

Υπάρχουν απτά παραδείγματα, όπως στο Kiva.com και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, όπου τα άτομα συνδιαλέγονται απ’ ευθείας με άλλα άτομα, είτε σε αγοραπωλησίες, είτε σε δανεισμό. Υπάρχουν επίσης παραδείγματα, προερχόμενα από ανθρωπόσοφους, όπως οι συμμετοχικές δωρεές στις ΗΠΑ, το Ελβετικό CoOpera, το οποίο παρουσιάστηκε πρόσφατα στο NNA.

Παρόλα αυτά, η επικρατούσα στάση της ανθρωποσοφικής κίνησης στο οικονομικό επίπεδο δεν διαφέρει από την ήδη ισχύουσα στον κόσμο, όπου η Ελλάδα περνά κρίση χρέους. Γιατί; Επειδή η ανθρωποσοφική κίνηση σε μεγάλο βαθμό ερμηνεύει τις οικονομικές ιδέες του Steiner στη βάση τραπεζικών όρων, έστω κι αν η τραπεζική διαδικασία, όπως τη γνωρίζουμε, δεν υπάρχει στην εικόνα που εκείνος ανέπτυξε. Η προσδοκία του ήταν μια άμεση οικονομική διαδικασία.

Ανέφερα την CoOpera ειδικά επειδή είναι, όσο γνωρίζω, το μόνο ανθρωποσοφικό συνταξιοδοτικό ταμείο που πρόσκειται στην αρχή των συνδέσμων (associations) και γι αυτό το λόγο αναγνωρίζεται γενικά ως το πιο λειτουργικό συνταξιοδοτικό ταμείο της Ελβετίας. Ο τρόπος που επενδύει τα χρήματα του επιτρέπει να συγχωρεθεί για τις συνήθεις πρακτικές, όταν τα ταμεία εισέρχονται στις αγορές. Αυτό, επειδή οι ιδρυτές του CoOpera αποφάσισαν να κάνουν πρακτική χρήση της προειδοποίησης του Steiner σχετικά με την πραγματική πίστωση. Φανταστείτε, επίσης, πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος αν οι Έλληνες είχαν δομήσει την πρόσφατη οικονομία τους πάνω στις αρχές της συνδεσμικής οικονομίας.

*

Η Ελλάδα είναι ένα περιστατικό στις εκβολές της οικονομικής ζωής και θα ήταν ψευδαίσθηση να φανταστούμε ότι οι εκβολές μπορούν να αλλάξουν. Η αλλαγή πρέπει να αρχίσει από την πηγή και γι αυτό χρειάζονται πρωτεργάτες, δίχως τους οποίους ο κόσμος γενικά δεν μπορεί να αλλάξει. Ποιοι είναι όμως αυτοί και που βρίσκονται; Πολλοί λένε ότι το πρόβλημα της Ελλάδας και ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τα πράγματα (όπως εδώ) είναι «κινέζικα» για μας (“it’s all Greek to me”). Αυτό όμως είναι το επιχείρημα ενός μη πρωτοπόρου.

Για να λύσει τα προβλήματά της η Ελλάδα με συνδεσμικό τρόπο, πρέπει να αποσυνδεθεί από το Ευρώ, να θεμελιώσει ξανά το δανεισμό της σε κάτι οικονομικά πραγματικό, ιδιαίτερα στο δυναμικό της νεολαίας της και να συνδέσει το νόμισμά της μ’ αυτό. Δεν πρόκειται για ένα επιχείρημα ενάντια στο Ευρώ από πολιτική σκοπιά, αλλά απόλυτα οικονομικό. Σύμφωνα με τον Rudolf Steiner, βρισκόμαστε ήδη σε ένα κόσμο με ένα και μοναδικό νόμισμα (δίχως όμως κάποια κεντρική τράπεζα που να το εκδίδει!)

Από τεχνική άποψη, υπάρχει ήδη σήμερα ένα παγκόσμιο νόμισμα, ως λογιστικό. Όταν είναι ελεύθερο από (γεω)πολιτικές επιρροές, το διεθνές λογιστικό σύστημα μας δίνει μια καλή βάση – τόσο από την άποψη την οποία κατανοεί η «Πολιτεία», όσο και από αυτά που περιέγραψε ο Steiner. Η λογιστική είναι μια χώρα δίχως σύνορα, σε όλη αυτή την ιστορία. Δεν ανήκει σε καμιά ιδεολογία. Απλά υπάρχει. Όταν δεν χρησιμοποιείται για την αποφυγή φόρων ή την ικανοποίηση των μετόχων, τότε η λογιστική υπάρχει απλά ως όργανο αντίληψης. Πραγματικά είναι το μόνο μέσο που διαθέτουμε για να περάσουμε από την παλιά όχθη του ποταμού στη νέα. Επιπλέον, στα λογιστικά μπορούμε να βρούμε διατυπωμένο ακριβώς το γεγονός ότι το χρήμα έχει τρεις ποιότητες – ανεξάρτητα αν το έχει αναφέρει ο Steiner!

Δεδομένου ότι οι πραγματικές έγνοιες εκείνων που φέρουν το φορτίο των τραπεζιτών που παίζουν με τα πεπρωμένα των εθνών, αγνοούνται ή απορρίπτονται ως «αριστερές» ιδέες, τα ερωτήματα των περισσότερων ανθρώπων σχετικά με την Ελλάδα έχουν να κάνουν με την εξασφάλιση της σύνταξής τους – ο κώδικας για την οποία είναι η επιβίωση της αγοράς ομολόγων. Ή ενδιαφέρονται για το αν η Ελλάδα θα συνεχίσει να είναι ένας οικονομικά προσιτός τουριστικός προορισμός. Όλα αυτά είναι καθαρός εγωισμός, που οδηγεί στον μύθο μιας οικονομίας βασισμένης σε πραγματική πίστωση.

Οι Έλληνες θα μπορούσαν να θυμηθούν τα λόγια του Αριστοτέλη: «Ελεύθερος είναι ο άνθρωπος που γνωρίζει πώς να δίνει το σωστό ποσό χρημάτων στο σωστό πρόσωπο με σωστό τρόπο και στο σωστό χρόνο». Ένας τέτοιος στοχασμός  βοηθάει πραγματικά κάθε ψυχή που προσπαθεί να αποκτήσει κυριαρχία στις ανθρώπινες υποθέσεις. Όπως το τοποθετεί ένας διάσημος, έστω συμβατικός, ιστορικός, ο Niall Ferguson: «Οι χρηματοπιστωτικές αγορές είναι ο καθρέφτης της ανθρωπότητας, που κάθε στιγμή της εργάσιμης μέρας αποκαλύπτει τον τρόπο που αξιολογούμε τον εαυτό μας και τους παγκόσμιους πόρους γύρω μας. Δεν είναι το σφάλμα του καθρέφτη, αν αντανακλά τα ελαττώματα μας το ίδιο καθαρά όσο και την ομορφιά μας».

O Christopher Houghton Budd είναι διδάκτωρ οικονομίας. Έχοντας σε όλη του τη ζωή μελετήσει τις κοινωνικο-οικονομικές ιδέες του Rudolf Steiner, δίνει τώρα μαθήματα στο City University του Λονδίνου. Έχει πρόσφατα συγγράψει ένα βιβλίο με τίτλο:“Finance at the Threshold, rethinking the real and financial economies (Gower 2011), όπου περιγράφει την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση υπό το πρίσμα των ιδεών του Rudolf Steiner.